W kierunku rewaloryzacji „Osiedla-Ogrodu”. Krótko o historii jednego z najciekawszych terenów zieleni we Wrocławiu.

Zdjęcie: W kierunku rewaloryzacji „Osiedla-Ogrodu”. Krótko o historii jednego z najciekawszych terenów zieleni we Wrocławiu.

Zespół zabudowy mieszkaniowej zlokalizowany pomiędzy ulicami: Bolesława Krzywoustego, Giżycką, Kętrzyńską i Grudziądzką na wrocławskim osiedlu Kowale, jest jednym z pierwszych  modernistycznych osiedli w naszym mieście. Wyróżniają je rozległe tereny zieleni, które stanowią integralny element kompozycji urbanistycznej – wraz z nimi objęto je ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków (nr. A/1057, data wpisu: 12.05.2008) – patrz ryc. 2. Założenie to stanowi wybitny przykład kształtowania zrównoważonego krajobrazu miasta poprzez poszukiwanie równowagi między zabudową mieszkaniową, ogrodami prywatnymi oraz publicznymi terenami zieleni.

W ramach inicjatywy społecznej „Osiedle-Ogród” rozpoczęto rewaloryzację części parkowej poprzez posadzenie w alei zachodniej 27 brzóz brodawkowatych i 3 sosen czarnych.
Prace poprzedzono badaniami terenowymi, aby nasadzenia były zgodne z historycznym charakterem tego miejsca i przywracały mu pierwotny blask. Elementem projektu, który koordynuje wrocławska Fundacja EkoRozwoju, jest również kampania informacyjna nt. walorów tego miejsca.

HISTORIA OSIEDLA

Rozszerzenie granic Wrocławia w 1928 roku przyczyniło się do budowy nowych, peryferyjnych osiedli. Związane to było z polityką decentralizacji i rozwoju urbanistycznego miasta realizowaną w okresie międzywojennym. Również wcześniejsze działania związane z regulacją Odry i rozbudową wrocławskiego węzła wodnego pozwoliły na uzyskanie nowych obszarów pod inwestycje. Po budowie kanału żeglugowego (1913-1917), wzrosło znaczenie terenów po jego północnej stronie. Nową inwestycję ówczesnego Towarzystwa Osiedlowego Eichborngarten zlokalizowano wzdłuż głównej drogi w kierunku Psiego Pola i jednocześnie wyłączono z zabudowy pobliskie łąki, gdzie meandrowała niegdyś Odra. Kompozycję nowych terenów zieleni wpisano w kształt zastanego rowu melioracyjnego – jest to najstarsza budowla w obrębie zabytkowego zespołu urbanistycznego.

Osiedle zostało zaprojektowane przez architektów Theodora Effenbergera i Hansa Thomasa, dla 6000 mieszkańców i miało realizować szeroki program funkcjonalny. Pierwotnie zakładano stopniowe obniżanie i rozluźnianie zabudowy – 4-, 3- i 2-kondygnacyjne zespoły budynków miały naturalnie wtapiać się w pobliski park (ryc. 1.).

plan1928 poprawiony

Ryc. 1. Projekt osiedla (oryginał w Archiwum Budowlanym m. Wrocławia).

 

Domy przy obecnych ul. Bolesława Krzywoustego 33-83 i Grudziądzkiej 55-120 stanowią około połowy pierwotnego założenia. Wzniesiono blisko 540 przestronnych mieszkań – 2- i 3-pokojowych z własną kuchnią i łazienką, co w owym czasie wykraczało ponad minimum socjalne. Rytmizację elewacji uzyskano przez skontrastowanie poziomych ciągów okiennych i przesunięcie w stosunku do nich otworów klatek schodowych od frontu, a od strony dziedzińców wewnętrznych balkonami i loggiami. Mimo iż osiedle nie zostało ukończone według pierwotnego projektu, zasługuje na uwagę jako jedno z pierwszych modernistycznych założeń.

ZIELEŃ WOKÓŁ BUDYNKÓW, OGRODY I PARK

„Osiedle-Ogród” jest przykładem realizacji idei zespolenia architektury z naturą. Tereny zieleni zaprojektowane jako integralny element zespołu zabudowy oraz zastane walory przyrodnicze, to bez wątpienia największe atuty tego założenia. Cechuje je przestronność oraz różnorodność istniejących przestrzeni publicznych, półprywatnych i prywatnych:
– podwórza wewnątrz kwartałów zabudowy oraz urządzone „zatoki” z trawnikami i ławkami w sąsiedztwie budynków;
– urządzone strefy wejściowe między budynkami od ul. Krzywoustego w stronę alej;
– szerokie aleje spacerowe o różnorodnych składach gatunkowych, które tworzą swoistą przestrzeń parkową;
– przestrzeń publiczna w części centralnej – planowana jako teren zieleni dla wypoczynku codziennego z bogatym programem rekreacyjnym. Historycznie plac centralny wyposażony był w place zbaw, sadzawkę, boiska do gier oraz plac integracji dla mieszkańców miasta;
– ogrody przydomowe wzdłuż wewnętrznego pasa budynków oraz
– ogrody działkowe (obecnie ROD Wytchnienie) rozmieszczone starannie w 11 kwaterach – pierwotnie z jednolitymi murowanymi altanami, które są częściowo zachowane do dzisiaj. Teren był uzbrojony i wyposażony w sieć kanalizacyjną i wodociągową tak, że w każdej altanie była toaleta. Pierwotnie, obok centralnej części założenia, w każdej kwaterze ogrodu oddzielnie zlokalizowany był niewielki teren rekreacyjny w bezpośrednim sąsiedztwie działek.

Ogrody działkowe zajmują 18,3 ha, aleje 3,1 ha, a kanał z otoczeniem 1,0 ha. Obecnie ogródki zajmują większą powierzchnię w stosunku do pierwotnego historycznego założenia. Różnorodność tych rozwiązań sprawia, że mamy w tym przypadku do czynienia z unikalnym założeniem ogrodowo-parkowym.

Inne

Przykładowe projekty

Przewiń na górę strony