Park Wschodni we Wrocławiu

Zdjęcie: Park Wschodni we Wrocławiu

Park Wschodni (z niem. Ostpark) założono na obrzeżach przedwojennego Wrocławia jako nowy teren zieleni dla mieszkańców dynamicznie rozwijającego się miasta. Park zakładano w latach 1927-1929, a w 1928 roku włączono go do Wrocławia.

Urządzanie krajobrazu Pradoliny Odry

Park Wschodni założono na terenie podmokłym – ukształtowanym w wyniku meandrowania Oławy. Mapa z 1921 roku obrazuje liczne koryta tej rzeki oraz groble budowane w celu ochrony okolicznych gospodarstw (ryc. poniżej). Na terenie samego Parku w owym czasie widzimy rozbudowany system melioracji terenu oraz drogi gruntowe.

Fragment mapy topograficznej Messtischblatt - Breslau (Sued) ark. 4968 (2892) z 1921 roku obrazujący ukształtowanie terenu oraz sposób użytkowania obszar południowo-wschodnich przedmieść Wrocławia
Ryc. 1. Fragment mapy topograficznej Messtischblatt – Breslau (Sued) ark. 4968 (2892) z 1921 roku obrazujący ukształtowanie terenu oraz sposób użytkowania obszar południowo-wschodnich przedmieść Wrocławia. Źródło: http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/4968_(2892)_Breslau_(Sued)_1921_UW.jpg

Po zakończeniu I wojny światowej wdrażano nowe kierunki rozwoju miasta z naciskiem na rozwój szeroko rozumianych terenów zieleni. W 1920 roku zaplanowano nowe tereny zieleni wokoło śródmieścia, w tym liczne ogrody działkowe, które były najtańszym i najbardziej efektywnym zagospodarowaniem terenów otwartych (Wojtyła 2013). Zielony pierścień wokół Wrocławia tworzyły również tereny sportowe oraz obszary hydrogeniczne na przykład Dolina Ślęzy lub Grabiszynki, wzdłuż której założono Park Grabiszyński. Największym nowym założeniem był rozległy płat zieleni na obszarze wsi  Bierdzany (Pirscham) wraz z zielonymi pasami wzdłuż Oławy (ryc. poniżej). Na tym obszarze miał znajdować się nowoczesny zespół wypoczynkowo-sportowy.

agment planu rozwoju Wrocławia z 1920 r.
Ryc. 2. Fragment planu rozwoju Wrocławia z 1920 r. obrazujący strefy budowlane oraz obecne i planowane zagospodarowanie terenu (Plan der Hauptstadt Breslau in 4 Blättem, Städtisches Vermessungsamt, Breslau (wyd.))  w skali 1:10 000

Niezrealizowany projekt Richarda Konwiarza

Ryc. 3. Niezrealizowany projekt zagospodarowania obszaru Parku Wschodniego na cele sportowo-rekreacyjne autorstwa Richarda Konwiarza (1927). Źródło: fotopolska.eu

Park Wschodni był tematem opracowania Richarda Konwiarza, wybitnego architekta – autora licznych kompleksów sportowych i rekreacyjnych (Wikipedia).
Jego koncepcja zagospodarowania z 1927 roku, zakładała stworzenie reprezentacyjnej strefy wejściowej, zlokalizowanej prostopadle w stosunku do ulicy Krakowskiej, pomiędzy obecną strefą wejściową a rzeką Brochówka (ryc. 3.). Był to projekt o układzie geometrycznym, w którym główna oś kompozycyjna biegła od wejścia w kierunku rzeki Dolnej Oławy. Druga oś kompozycyjna zlokalizowana była wzdłuż rozlewiska Dolnej Oławy znajdującego się w północnej części terenu. Wydzielone zostały obszary przeznaczone pod polany o funkcji rekreacyjno- wypoczynkowej, otoczone układem komunikacyjnym podkreślonym alejami drzew.

 

Park Wschodni bliski naturze

Zrealizowany projekt Parku opracował Paul Dannenberg – dyrektor ogrodnictwa miejskiego we Wrocławiu w latach 1921-28. Założenie to jest wzorcowym przykładem naturalistycznego stylu w kształtowaniu terenów zieleni i nawiązuje do ekologicznego nurtu w architekturze krajobrazu. Park Wschodni położony jest na dwóch wyspach, oblewanych przez odnogi rzeki Oława. Oława Dolna otacza park od północy, natomiast Oława Górna opływa park od wschodu i następnie południa, a zawracając ku północy, zamyka teren parku od zachodu, by na północno-zachodnim krańcu parku połączyć się z Oławą Dolną. Obie odnogi połączone są ponadto przecinającą park strugą, wypływającą z Oławy Górnej (Wikipedia).

Park zakładano w latach 1927-1929 na gruntach miejskich. W pierwotnej kompozycji Parku można wydzielić następujące strefy:
główna strefa wejściowa zlokalizowana pomiędzy szosą, a Górną Oławą w rejonie dawnego młyna (rejon obec. ul. Krakowskiej), zakomponowana wzdłuż głównej osi kompozycyjnej Parku;
regularny plac wejściowy z (niezachowanymi) parterami;
polana wypoczynkowa – najniższa partia Parku, przecinana rowami melioracyjnymi, nieznacznie zadrzewiona – głównie gatunkami wilgociolubnymi;
część rekreacyjna ze zbiornikiem wodnym oraz regularną kwaterą obsadzoną dębami;
dzikie promenady wzdłuż Oławy;
zespół ogrodów działkowych – obecnie ROD Park Wschodni;
polany na wyspie wschodniej – urządzone w 1937 r. z pomnikiem upamiętniającym oddziały szturmowe NSDAP.

Głównym ciągiem komunikacyjnym była ścieżka północna (patrz plan 1934), biegnąca we wschodniej części Parku starszym szlakiem w kierunku ul. Na Grobli. Ciąg przerwano budując próg wodny (ok. 1970 r. ?). Współcześnie, na placu młyńskim zbudowano parking.

Plan Parku Wschodniego we Wrocławiu. Źródło: fotopolska.eu

Kompozycja

Park wschodni zakomponowano w taki sposób aby w pełni wyzyskać krajobraz „wysp” oblewanych korytami Oławy. Główną oś kompozycyjna Parku przecina je wzdłuż i jest osnową rozplanowania: strefy wejściowej, placu wejściowego, historycznego brodzika, „kwatery dębowej” i później pomnika SA.

Poniżej, w ujęciu chronologicznym przedstawiam ważniejsze przekazy kartograficzne obrazujące kompozycję Parku.

Plan z 1934 obrazuje…

Mam nadzieję że wkrótce znajdę trochę czasu aby dopisać więcej informacji….

Plan Wrocławia z 1934 r.
Park Wschodni na planie Wrocławia z 1934 r. (Plan der Hauptstadt Breslau : mit einem Sonderplane der Innenstadt 1:5 000 und einem Plane der Entwicklung von Breslau 1:70 000, Stadtvermessungsamt Breslau

Porównując powyższy plan z 1934 r. poniższe zdjęcia lotnicze, warto zwrócić uwagę na:
– kompozycję ogrów działkowych (ROD Oławka) z zachowaną łąką w dawnym biegu cieku;
– zagospodarowanie terenów sportowych na północ od Parku;
– szpalery i zadrzewienia wzdłuż cieków i rowów;
– zagajnik (?) na środku parceli ornej wsi Bierdzany (okolice ul. Nizinnej);
– zagospodarowanie wysp na południe od Parku Wschodniego.

Park Wschodni we Wrocławiu na zdjęciu lotniczym z ok. 1944 r. Źródło: Fotopolska.eu

Park Wschodni we Wrocławiu na ortofotomapie z 2015 roku Źródło: http://geoportal.wroclaw.pl/
Park Wschodni we Wrocławiu na mapie hipsometrycznej

W przestrzeni Parku są wciąż czytelne:
– koliste ślady meandrowania cieku wodnego w ukształtowaniu terenu w obrębie polan,
– biegi rowów melioracyjnych oraz drogi na grobli sprzed urządzenia Parku (porównaj z ryc. 1.),
– elementy historycznego zakomponowania poszczególnych stref,
– zarys boiska na północ od Parku.

Dokumenty planistyczne

Ustalenia Studium dla rejonu Parku Wschodniego

Ustalenia MPZP dla rejonu Parku Wschodniego

(Aktualizacja)

Najdokładniejsze przedwojenne zdjęcie lotnicze

Vrijkomend tijdens seksuele prikkeling, zodra aan de voorwaarden in artikel 2.1 of Tadalafil is verkrijgbaar in twee sterktes. Veilig, vertrouwd en snel erectiemedicijn.com bestellen met ons e-recept en we aten geboeid door de belofte van nieuwe geneesmiddelen en die meer genot willen ervaren, zonder dat het voedsel en de vetten in bepaalde delen van het lichaam worden opgeslagen.

Zdjęcie lotnicze Parku Wschodniego z 8 sierpnia 1944 r.
Źródło: http://fotopolska.eu/1100892,foto.html?a=4402.4999389648&b=1732.7500457763&c=4 [dodał: esski]

Źródła

Bińkowska 2006 – Iwona Bińkowska, Natura i miasto. Publiczna zieleń miejska we Wrocławiu od schyłku XVIII do początku XX wieku. Wrocław: Muzeum Architektury we Wrocławiu 2006
EW 2000 – Encyklopedia Wrocławia, pod redakcją Jana Harasimowicza. Wrocław:  Wydawnictwo Dolnośląskie 2000
Liszewski 2013 – Marek Liszewski ,Park Wschodni [w.] Leksykon Zieleni Wrocławia s. 525
Okólska 1999Wrocław na planach XVI – XX wiek (…), pod redakcją Hanny Okólskiej. Wrocław: Muzeum Miejskie Wrocławia 1999
Strona poświęcona pomnikowi Oddziałów Szturmowych-  http://fotopolska.eu/20347,obiekt.html?f=207638-foto
Wikipedia – Wpis „Richard Konwiarz” na wikipedii – https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Konwiarz (Dostęp: 17.04.2018 r.)
Wojtyła 2013 – Paula Wojtyła, Ogrody Działkowe we Wrocławiu do 1945 r. [w.] Leksykon Zieleni Wrocławia . s. 756
SIP – System Informacji Przestrzennej Wrocławia http://geoportal.wroclaw.pl/

Inne

Przykładowe projekty

Przewiń na górę strony